Zatrzymanie moczu

Termin zatrzymania moczu dość często jest mylony z bezmoczem (kiedy nerki w ogóle go nie produkują) lub skąpomoczem (gdy dorosła osoba oddaje jedynie 0,5 l na dobę).

ZATRZYMANIE MOCZU – występuje, gdy w pęcherzu zbiera się mocz, ale nie ma możliwości opróżnienia go lub to opróżnienie jest niepełne.

Problem dotyka najczęściej starszych mężczyzn. Zdarza się również zatrzymanie moczu u dziecka, np. na skutek odwodnienia, kamicy nerkowej lub stanu zapalnego układu moczowego.

ZATRZYMANIE MOCZU MOŻE WYSTĘPOWAĆ W POSTACI OSTREJ I PRZEWLEKŁEJ 

• W ostrym zatrzymaniu moczu pojawia się całkowita niemożność opróżnienia pęcherza. Osoba dotknięta tym stanem odczuwa ból w dole brzucha i parcie na pęcherz moczowy, który staje się coraz bardziej przepełniony. Pojawia się złe samopoczucie, nadmierne pocenie, mogą też wystąpić zaburzenia świadomości (łącznie z utratą przytomności). W badaniu palpacyjnym pęcherz jest twardy i wypełniony, a chory uskarża się na jego bolesność. W skrajnych przypadkach ostre zatrzymanie moczu może doprowadzić nawet do śmierci, dlatego trzeba jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Aby jak najszybciej odprowadzić nadmiar moczu, konieczne jest założenie cewnika. Jeśli nie ma takiej możliwości, stosuje się punkcję nadłonową – nakłuwa się pęcherz poprzez powłoki skórne i w ten sposób odprowadzany jest nadmiar moczu. Koniecznie trzeba wykonać diagnostykę, żeby znaleźć przyczynę zatrzymania moczu i zastosować właściwe leczenie.
• Objawem przewlekłego zatrzymania moczu jest zaburzenie jego oddawania, polegające na niecałkowitym opróżnianiu pęcherza – pozostaje w nim ok. 100 ml moczu. Mogą towarzyszyć mu dolegliwości bólowe oraz uczucie parcia na mocz. Należy zgłosić się wtedy do lekarza rodzinnego.

Najczęstsze objawy przewlekłego zatrzymania moczu to:

• częste oddawanie moczu
• trudności z rozpoczęciem oddawania moczu, wąski i slaby strumień moczu
• naglące parcie na pęcherz
• uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza
• stałe wyciekanie moczu kroplami (nietrzymanie moczu).

Następstwem przewlekłego zatrzymania moczu może być trwałe uszkodzenie nerek (tzw. nefropatia zaporowa), które objawia się zwiększonym stężeniem kreatyniny we krwi.

PRZYCZYNY ZATRZYMANIA MOCZU

• Zatrzymanie moczu najczęściej pojawia się na skutek zablokowania jego odpływu przez inne narządy, nowotwory, zrosty, kamienie moczowe i inne mechaniczne bariery.
• Do czynników zatrzymujących mocz w pęcherzu należą również problemy natury psychicznej i neurologicznej, gdy chory nie panuje nad odruchem oddawania moczu. 
• Prawidłowe odprowadzanie moczu mogą zaburzać guzy pęcherza, cewki moczowej czy moczowodów. Do zatrzymania moczu dochodzi także na skutek różnego rodzaju chorób pęcherza, np. pęcherz neurogenny.
• Prawidłowe ujście moczu może blokować przerost prostaty, dlatego zatrzymanie moczu u mężczyzn w podeszłym wieku zdarza się dość często.
• Zatrzymanie moczu pojawia się także w przypadku niektórych stanów ogólnych organizmu, np. silnego odwodnienia, sepsy czy wstrząsu kardiogennego. Brak możliwości oddawania moczu może być efektem przetoczenia złej grupy krwi – dochodzi wtedy do zablokowania kanalików hemoglobiną.
• Zatrzymanie moczu wiąże się również z ginekologią – występuje jako powikłanie operacji ginekologiczno-położniczych. Może dojść do zatrzymania moczu w ciąży, jeśli macica naciska na moczowód. Nie należy wtedy lekceważyć tej sytuacji i lepiej przeprowadzić diagnostykę problemu. Zatrzymanie moczu w takiej sytuacji może doprowadzić do powikłania w postaci wodonercza. 
• Leki mogą zaburzać czynność oddawania moczu. Leki, które najczęściej powodują zatrzymanie moczu to: leki przeciwhistaminowe stosowane w leczeniu alergii, leki przeciwbólowo-rozkurczowe, leki przeciwdepresyjne, przeciwpadaczkowe, leki zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa, niesteroidowe leki przeciwzapalne, opioidowe leki przeciwbólowe.

Jak często występuje zatrzymanie moczu?

• Częstość zatrzymania moczu rośnie z wiekiem. U mężczyzn po 70. roku życia zatrzymanie moczu występuje u 1 na 10, a po 80. roku życia u 1 na 3.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów zatrzymania moczu?

• Ostre zatrzymanie moczu jest stanem bardzo poważnym i wymaga pilnego leczenia. Należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza POZ, urologa lub SOR.
• Przewlekłe, łagodne problemy z oddawaniem moczu wymagają diagnostyki i w razie ich występowania należy zgłosić się do lekarza POZ.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zatrzymania moczu?

• Ostre zatrzymanie moczu rozpoznaje się na podstawie objawów podawanych przez chorego. Podczas badania brzucha można wyczuć pomiędzy spojeniem lonowym a pępkiem powiększony pęcherz moczowy, który jest bolesny.
• Przewlekłe zatrzymanie moczu rozpoznaje się stwierdzając zaleganie moczu w pęcherzu po oddaniu moczu. Zaleganie można wykazać wykonując badanie USG pęcherza.
• W celu wyjaśnienia przyczyny zatrzymania moczu wykonuje się różne badania, jak uretroskopia, cystoskopia, tomografia komputerowa, uroflometria oraz badanie urodynamiczne.